■ نگاهی به پردیس سینمایی پارک ملت، اثر رضا دانشمیر بخش معماری

نگاهی به پردیس سینمایی پارک ملت، اثر رضا دانشمیر

نوشته شده در تاریخجمعه 26 آذر 1389 توسط احمد وقاری

پردیس سینمایی پارک ملت که رتبه نخست ساختمان‌های عمومی جایزه معمار 1387 را به خود اختصاص داده، به اعتقاد نگارنده، یکی از آثار شاخص و قابل اعتنای معماری معاصر ایران در سال‌های اخیر است که از نظر نحوه برخورد معمار آن با مقوله طراحی معماری، می‌تواند به عنوان الگویی کارآمد و راهگشا برای تعریف و ارائه هویتی جدید از معماری ایران، مورد توجه نسل جوان معماری کشور قرار گیرد. معمار این ساختمان، رضا دانشمیر،دانش‌آموخته دانشگاه علم و صنعت در سال 1370 است که از سال 1383 به همراه همسرش کاترین اسپریدونف، مهندسان مشاور حرکت سیال را تأسیس کرده و در کارهایش همواره بر ارائه آثاری مبتنی بر یک ایده مشخص تأکید ورزیده است.

آنچه پردیس سینمایی پارک ملت را در ردیف آثار شاخص و قابل اعتنای معماری معاصر ایران قرار می‌دهد، در درجه نخست مربوط به دیدگاه ارزشمند و متعالی معمار آن درباره ماهیت معماری و موفقیت نسبتاً قابل توجه او در جامه عمل پوشاندن به این دیدگاه در قالب یک اثر ساخته‌شده است.
دانشمیر، ماهیت معماری را طرح مسأله فضا و خلق چشم‌اندازهای نوینی از آن می‌داند. به اعتقاد او، معماری عبارت است از طرح ساختاری یکپارچه و جامع که در عین هدایت و سازمان‌دهی کلیه مسائل و نیازهای پروژه، از قبیل برنامه، سازه، سیرکولاسیون و فرم، شکل‌دهنده و خالق فضای متناسب با زمان حال نیز باشد. در واقع، دانشمیر خلق فضای زمان حال را جنبه درونی و اصلی معماری و مقدم بر جنبه بیرونی آن، یعنی پاسخ‌گویی به نیازهای مختلف، به شمار می‌آورد. بر این اساس، او این پرسش را مطرح می‌کند که چه ویژگی منحصربه‌فردی است که امکان پیدایش
اثری را در گذشته ناممکن می‌کند و تا زمان حال به تأخیر می‌اندازد؟
...

دانشمیر بر این باور است که معمار باید فرایند سیستماتیک جامع و مانعی را برای کار
بر روی ایده اولیه که از ادراک او از فضای زمان حال سرچشمه گرفته است، و انطباق آن با شرایط بیرونی به وجود آورد. (1)

رضا دانشمیر بر اساس دیدگاه خویش نسبت به معماری، در پردیس سینمایی پارک ملت، تلاش کرده است ایده‌ای جدید از فضا را هماهنگ با برنامه و سازه پروژه مطرح کند. او برای رسیدن به این هدف، سازمان‌دهی فضایی پروژه را با استفاده ازاتصال شیب دو سالن نمایش در امتداد یکدیگر و ایجاد یک ایوان سرپوشیده بزرگ در زیر آنها که به عنوان محل گفتگو و تبادل‌نظر و نیز اجرای مراسم و رویدادهای متنوع فرهنگی و اجتماعی عمل می‌کند، انجام داده است. (2) اتخاذ این راهبرد خلاقانه و نوآورانه در سازمان‌دهی فضایی پروژه، منجر به شکل‌گیری ساختمانی شده است که ضمن برقراری ارتباط ساختاری با محیط اطراف و ایجاد فضاهای متنوع، تصویر ذهنی ما را از ساختمان سینما به چالش می‌کشد و بدین‌ترتیب چشم‌انداز نوینی از فضا را را در برابر دیدگان ما قرار می‌دهد.
تصویر ذهنی ما از ساختمان سینما، با توجه به الزامات کارکردی آن، اغلب حجمی است صلب، یکنواخت و بدون شفافیت و هرگونه منفذ و روزن، اما دانشمیر در پردیس سینمایی پارک ملت، با استفاده از یک ایده خلاقانه برای سازمان‌دهی فضا و نیز هره‌گیری مناسب از تکنولوژی و امکانات نوین، این تصویر ذهنی غالب را با تصویر جدیدی از ساختمان سینما به عنوان یک حجم کاملاً شفاف و پویا جایگزین کرده و حتی به گفته کارفرمای پروژه، باعث شده شهروندان تهرانی در کنار این ساختمان عکس یادگاری بگیرند.
در واقع، او با این کار صرفاً ساختمانی به هزاران ساختمان موجود در شهر تهران نیافزوده، بلکه اثری به جامعه عرضه کرده که دربرگیرنده نگرش‌ها و توانمندی‌های
دوران خویش است و از این‌رو حرف‌ها و آموزه‌های بسیاری برای گفتن و یادگرفتن ارد.

به یقین، با دیدن پردیس سینمایی پارک ملت، این پرسش کلیشه‌ای تقریباً یکصدساله به ذهن‌ خیلی‌ها متبادر شده، می‌شود و خواهد شد که آیا این ساختمان واجد هویت معماری ایرانی است؟ با توجه به اینکه ایجاد نوعی معماری نوین که حامل هویت یرانی باشد، سال‌ها، به عنوان یک هدف آرمانی، توسط معماران مختلف کشور تعقیب شده و البته در اغلب موارد نمود عینی و کالبدی مناسب و قابل استنادی نیافته است، برای پاسخ به این پرسش، از خود دانشمیر کمک می‌گیریم که «معماری یک حرکت رادیکال است و معمار رادیکال می‌تواند هویت را تعریف کند یا به عبارتی مقوله هویت به واسطه او تعریف می‌شود؛ این معمار رادیکال است که به مردم هم تعهد بیشتری دارد، چون ابداع فکر می‌کند و به ارتقای شرایط موجود می‌پردازد. کسانی که محافظه‌کارانه معماری می‌کنند، نمی‌تواننددر ایجاد هویت تأثیر بگذارند.» (3)